Paweł Smoleński, Zielone migdały, czyli po co światu Kurdowie (fragmenty)

Dzisiaj islamscy bojówkarze zbierają od Kurdów cięgi. Wygnano ich spod Dahuku, Irbilu, odzyskano kurdyjski Kirkut i tamę na Tygrysie, grodzącą rzekę na przedmieściach Mosulu. Kosztowało to życie setek peszmergów, dawnych partyzantów, a dzisiaj żołnierzy regularnej kurdyjskiej armii, bojowników (taki jest sens słowa „peszmerg”).

Wszędzie czułem entuzjazm; tak tam po prostu jest. Albo – było, póki nie rozpętała się kolejna wojna; z dżihadystami, głównie z Iraku i z Syrii, lecz zasadniczo – z szaleńcami z całego świata.

Tak – jeszcze całkiem niedawno można było pojechać tam na wakacje. Jak na Mazury albo do Grecji, tyle że dużo dalej. Dzisiaj brzmi to zbyt fantastycznie, by uwierzyć, a nawet sobie to wyobrazić. Zresztą dziesięć, dwadzieścia, trzydzieści lat temu też brzmiało to fantastycznie.

U jazydów było mi po prostu tak dobrze, że chciałem zabrać ich cząstkę ze sobą.

Dżamal, mój iracki tłumacz i przyjaciel, powiedział, że bycie jazydem to najbardziej pogardzany stan, jaki może się przytrafić Irakijczykowi. Nie dość, że to znienawidzeni przez Arabów Kurdowie, to jeszcze – wedle muzułmanów i tutejszych chrześcijan – poganin kłaniający się diabłu.

Tak samo musiało być w tych dniach – od 16 do 19 marca 1988 roku – gdy nad miasto nadleciały irackie samoloty, a w Halabdży nagle zapachniało jabłkami. Tak pachniał gaz trujący.

Gdy podczas drugiej wojny w Zatoce Stany podbiły Irak, nie znaleziono wielkich magazynów z trucizną, nie odkryto spodziewanych składów broni masowego rażenia. Wielu więc twierdzi, że nie wiadomo, jaki był prawdziwy powód zagnania dyktatora Iraku do klatki i wojny, podczas której zabito tysiące ludzi. Ale przyczyna najpewniej była zmyślona, szło bowiem o niewiarygodnie bogate zasoby ropy, honor rodu Bushów, panowanie nad Bliskim Wschodem, a nawet nad światem. Nie ma wojen udanych, ale ta akurat nie udała się szczególnie; w jakimś sensie jest też szczególnie przegrana, bo urodziła kolejne bękarty islamskiego terroryzmu. Przeciwnicy irackiej awantury powiadają, że Ameryka i jej sojusznicy kłamali, a na łgarstwie nie da się nic zbudować, zwłaszcza kiedy przed budowaniem trzeba strzelać.

Operacja Al-Anfal formalnie trwała od lutego do września 1988 roku. Zaczęła się przy granicy z Iranem. Na drugi ogień poszły As-Sulajmaniija i pobliskie wsie. Potem były góry wokół Irbilu oraz głębokie doliny koło Barzanu. I tak dalej, aż do nadgranicznych Zachu i Dahuku. W operacji brały udział regularne oddziały wojska, lotnictwo i rozmaite formacje bezpieki.

Operacja odpowiadała wszystkim kryteriom, jakie określają zbrodnie przeciw ludzkości.

Dzieje Kurdów to – powtórzmy – pasmo powstań i pacyfikacji. Zabijano ich w Turcji, od czasów gdy Atatürk wymyślił sobie, że na gruzach imperium osmańskiego stworzy jednonarodowe, tureckie państwo, choćby po trupach ormiańskich i kurdyjskich.

Dlatego pomysłodawcy prawa o wartościach islamskich byli bardzo zdziwieni, że kiedy tylko ogłosili swoje zamiary, gazety od prawa do lewa, stacje telewizyjne, ale też wielu polityków, również muzułmanów, rzuciło im się do gardeł, że ze świeckiego państwa chcą uczynić religijną republikę. Poczuli się tymi opiniami dotknięci.

Kurdystan nie wie, co to znaczy nękający Zachód upadek rodziny, gdyż o rodzinę dba islam. Relacje społeczne są tu lepsze niż w Europie, ludzie w potrzebie maja lepszą opiekę, nie boją się odrzucenia i samotności. Mułła Baszir jest z tego bardzo dumny, więc nic dziwnego, że uznał, iż wartości islamskie, jako te prawdziwie humanistyczne i bardzo ludzkie, powinny zostać zawarte w przepisach. Europa – zaznacza Baszir – jest dumna ze swojej demokracji, i słusznie, bo nic lepszego człowiek jeszcze niw ymyślił. Lecz demokracja to również zasada islamu; przecież wierni wybierają swojego religijnego przywódcę. Islam to wolność wyboru, otwartość na inne poglądy, gotowość do debaty. Prawdziwy islam zakazuje prozelityzmu, szanuje inne wyznania. Zachęca do uczciwej pracy, piętnuje wyzysk i lenistwo. Leży u podstaw praw człowieka, dba o kobiety, oddając im należny szacunek i miejsce w społeczeństwie.

Zanim Ishan został ministrem praw człowieka, postawił Kurdystanowi diagnozę. Kraj jest rozdarty wojną domową. Panują terror i korupcja. Cywile boją się zdemoralizowanych band peszmergów – swoich niegdysiejszych bohaterów i obrońców. Wszędzie wciskaja się fundamentaliści. Co trzeba zrobić, by wreszcie można było żyć normalnie?

Lała się krew, Saddam zacierał ręce. A świat milczał – bo co światu po Kurdach?

Co to były za obowiązki? Najprostsze, najbardziej podstawowe: walko o wolność. Kurdowie nigdy nie mieli innego wyjścia. Za Turka, za Anglika i za Arabów.

Al-Anfal to również zaplanowane odgórnie łowy na kurdyjskie dziewczynki, sprzedawane później do domów publicznych w krajach Zatoki, w Egipcie, Libii, Algierii. Interes liczono w milionach dolarów. Zniknęło ich kilka tysięcy. Najstarsze miały piętnaście lat. Najmłodsze nie więcej niż osiem. Potem była pierwsze wojna w zatoce, kolejne powstanie, o które poprosił Kurdów George Busch senior i wnet wystawił sojuszników do wiatru. Bombardowania, czołgi, napalm i głód w obozach uchodźców przy tureckiej granicy; ofiary znów liczono w tysiącach. A jakby tego było mało, wybuchła wojna domowa: Kurdowie bili się między sobą, zdarzały się tortury i publiczne egzekucje. Opamiętanie nastało z piętnaście lat temu.

[Mohammada:] Arabskie południe Iraku osuwa się w ciasny islam, a Kurdystan biegnie w przód, uczy się na potęgę, naśladuje Europę, co niekoniecznie jest prostym małpowaniem, lecz oddechem wolności. Każda religia – powie – ma ciemną i jasną stronę. Arabowie zmierzają ku ciemności. Kurdowie – wręcz przeciwnie.

Ostatniego zamachu Kurdystan doświadczył kilka lat temu, a w Irbilu jest spokojniej niż w wielu miastach Europy. No i trzeba pamiętać o historii. Ćwierć wieku temu Kurdowie ginęli w operacji Al-Anfal. Dwadzieścia lat temu, wygnani pod turecką granicę, cierpieli głód po przegranym powstaniu przeciwko Saddamowi, gdy podczas pierwszej wojny w Zatoce Amerykanie zostawili na pastwę dyktatora sojusznicze oddziały peszmergów. Niewiele później wybuchła wojna domowa – stronnictwa Mosula Barzaniego i Dżalala Talabaniego wzięły się za łby, ginęli ludzie, strzelano do cywilów, stosowano tortury wobec przeciwników. Kurdyjski pokój liczy sobie zaledwie kilkanaście lat. Muhammad uważa, że przez ten czas Kurdystan zrobił najpewniej tyle, ile mógł.

Prawo uchwalono w 2001 roku. (…) gdy już na przełomie stuleci obrzezaniu dziewczynek sprzeciwili się mułłowie z klanu Tarchanów, gdzie procent obrzezań był jednym z najwyższych w kraju, praktyka zanikła niemal doszczętnie w kilka lat.

Od tego czasu kaleczenie kobiet jest w Kurdystanie nielegalne i ścigane jako przestępstwo, zgodnie z zasadą prawa, że amputacja jakiejkolwiek części ciała w celu zadania bólu lub deformacji jest sprzeczna z prawem.

Lajla zapytała, czy wiem, że Kurdystan jest jedynym krajem na Bliskim Wschodzie, gdzie kobieta z mocy prawa musi mieć taką sama pensję jak mężczyzna na równorzędnym stanowisku. Lala informuje o tym z dumą wszystkich przybyszów z zagranicy. Nadto – obowiązuje prawo zakazujące przemocy i dyskryminacji ze względu na płeć. W parlamencie  zasiada co najmniej trzydzieści procent kobiet, bo tak stanowi ordynacja wyborcza. Obrzezanie kobiet jest uznane za przestępstwo, podobnie jak małżeństwa zawierane już niemal w kołysce; za swatanie sobie dzieci można trafić za kratki.

Wojna to zawsze katastrofa dla ducha i poczucia równości, najwyższą cenę zaś płacą zawsze najsłabsi: dzieci i kobiety.

Zresztą – kurdyjski islam, po fali konserwatywnego fanatyzmu, która w końcu przyszła z zagranicy i szczęśliwie nie zagrzała tu miejsca, jest łagodniejsza niż u arabskich czy tureckich sąsiadów, a Kurdowie to nie dżihadyści, nigdy do końca nie uwierzyli w obietnice islamistów.

Chciałem się dowiedzieć, jak oni to robią albo lepiej – jak to już zrobili. (…) Odwoływali się do wspólnej tradycji i takich samych wartości, by za chwilę walić obuchem w łeb. Dziwny naród – myślałem. A może po prostu mądry, bo umie wyciągnąć wnioski ze strasznych pomyłek. Kurdom udało się narodowe pojednanie. Choć po drodze robili wszystko, by nie mieć na to szans.

To nieprawda, że jesteśmy największym narodem na świecie, który nie ma własnego państwa; liczniejsi są Tamilowie w Indiach i w Sri Lance.

Nie mamy niepodległego Kurdystanu i w zasadzie, poza krótkim eksperymentem pod protektoratem sowieckiej Rosji, nigdy nie mieliśmy. Mówimy różnymi językami. Łączą nas tylko marzenia o wolnej ojczyźnie, ludowy strój, islam, stare legendy. Oraz obcy, których mamy za sąsiadów. Arabowie, Persowie, Turcy.

Kup książkę     Posłuchaj rozmowy z autorem

Brak komentarzy

Pozostaw odpowiedź